Ne maeke e tau kelekele kua malolo hfio ke tupu fakalutukia mo e nakai fai fakakiteaga ke moua e hatakiaga. Ne fa mahani ke tupu ka to lahi e uha, to e mafuike mo e, ke he falu magaaho, ha ko e tau gahua he tau tagata. Kumikumi ke iloa ko e heigoa ke taute he magaaho ne ai la tupu ia, kua tupu mo e kua mole e malolo hifo e tau kelekele.
Fakakia neke ko e taha matakavi haau ne mukamuka ke malolo hifo e tau kelekele. Ko e tau matakavi ne mukamuka ke malolo hifo e tau kelekele ne lalafi atu ke he tau matakavi ne ha i ai e:
Liu tumau ke kitekite ke he haau a inisua. Mahuiga lahi kaeke ke fai inisua a koe ke lata mae haau a kaina mo e tau koloa ne haha i ai ha ko e mena to lagomatai he mena nei a koe ka tupu e taha matematekelea ke liu ke tu hake ke he haau a tau hui kaeke ke malona e haau a tau koloa.
Ko koe ni ke iloa tonu ko e iloa he haau a magafaoa e tau mena ke taute mo e katoatoa e koloa kua lata ke fai ke o atu mo e mafola.
Taute ke mau amanaki e haau a lotokaina. Fakataitai ke iloa ko e heigoa e tau kola haau ne liga ke moua mo e taute auloa e taha fakatokatokaaga.
To maeke he kautaha Civil Defence Emergency Management Group ke talaatu kia koe kaeke kua fita e malolo e kelekele he matakavi ia haau fakamua.
Iloa e tau fakamailoga hataki ke maeke ia koe ke fakamafitifiti e taui kaeke ke kitia e koe. Tivi tumau e haau a kaina, muaata kaeke kua leva lahi e magomago e fonua, kua to e tau mafuike po kua to lahi e uha. Onoono ke kitia e:
Mataala he tau magaaho ka fakaholo, muaatu ke he tau puhalatu ne tumutumu hake e tau faahi. Onoono fakamakutu ke kitia kaeke kua malolo hifo e tau kauhala, e tau pelapela mo e tau patuo kua mokulu hifo.
Taute e taha palana mo e haau a magafaoa ke maeke ke hoko mitaki ke he tuaga mitaki ka mole e lekua tupu fakalutukia. Manamanatu ke he tau mena ne kua lata ke fai ke he tau aho oti mo e aikua kaeke ke ai fai mena pihia a koe?
Kaeke ke tupu e taha lekua fakalutukia, kua maeke ia koe ke apitia ke he loto kaina ke tolu e aho poke molea. Kua fita e puke e fale haau ke he tau koloa fakaaoga ka tupu e taha lekua fakalutukia ka kua tuga ni ko e tau koloa fa mahani ke fakaaoga ni he tau aho noa. Taute mo e iloa ko e heigoa e tau koloa ne kua manako mo e taute e taha palana ke hoko mo e mafola.
Kumikumi ma e haau a matakavi e Civil Defence Management (CDEM) Group.
Fakamafiti ke hola kehe mai he hala he kelekele ne kua malolo.
Fehola kehe mai he haau a kaina poke taha fale foki kaeke kua kitia kua nakai haohao mitaki — uta e haau a kato koloa ne kua seu tuai mo e haau a tau manu fao mo koe kaeke ke fahia ke taute fakamafiti.
Tauhea atu ke he haau a tau katofia mo e lagomatai ke he falu ka maeke ia koe.
Matutaki ke he tau kau gahua ne lagomatai ke he tau matematekelea tupu fakalutukia pihia mo e haau a tufono maaga.
Mataala neke fai kelekele foki ka malolo.
Nofo kehe mai he kelekele malolo ato moua e fakaataaga mai he tau pule ka mole e tau fuafua mo e tivi fakamitaki ki ai.
Hokotak ke he tau pule kaeke ke malona e tau kave hila.
Liu ke to fakamafiti aki e tau akau e tau kelekele ne kua mafukefuke mo e malona. Kaeke ke otioti mo e matafi e kelekele ha kua nakai fai akau e kelekele kua maeke ke tupu mai ai e vai puke holo mafiti.
Lagomatai ke he falu kaeke kua maeke ia koe, mua atu kia lautolu ne manako lahi ke he tau lagomatai.
Kalo kehe mai he mate ha ko e first aid. Moua mai e tau fakaakoaga he poko kupega hila St John ke iloa ko e heigoa e tau mena ka kumikumi ki ai mo e taute kaeke kua lata a koe ke tului e tau kafokia.
Na loga lahi e tau matematekelea tutupu pauaki i Niu Silani. Kumikumi ke iloa ko e heigoa ke taute to hoko, kua hoko mo e kua mole e tau vahega kehekehe he tau mena tutupu fakalutukia.