Tau mena ke taute ke teuteu ke mau

Kaeke ke haha ia koe e taha vahega kulikuli poke taha manako ne ligaliga ke nakai moua e haohao mitaki kaeke ke fai lekua tupu fakalutukia, muitua ke he tau mena ke taute ke teuteu ke mau.

Tutala ko e lauia fefe a koe kaeke ke tupu e taha lekua fakalutukia

Kaeke ke tupu e taha mena fakalutukia, to lavelave e kau gahua civil defence mo e tau faahi gahua ne lagomatai ke he tau lekua nei hane fae lagomatai ke he tau tagata ne kua manako lahi ke he tau lagomatai mai ia lautolu. Ko koe ni ke fifili ke taute ke mau. Maeke e naia ke pehe to fai ke he tau koloa tuga e tau vai talavai poke taha paletua mae hila ke tolu e aho poke molea.

Lauia fefe a koe kaeke kua tupu e taha lekua fakalutukia? Aikua kaeke kua papa e tau puhalatu mo e tau fale koloa? Aikua kaeke ke nakai fai hila, vai, telefoni poke kupega hila? Aikua kaeke kua lata ia koe ke hola fakamafiti mai he haau a kaina?

Fakatutala mo e haau a lotokaina mo e haau a tau kau lagomatai hagaao ia ke he:

• tau faga koloa ne liga kua lata ia koe ke fai
• ko e tau lagomatai kua manako a koe ki ai, mo e
• fano a koe ki fe kaeke ke nakai maeke ia koe ke nofo i kaina.

Manamanatu ko e heigoa haau ka taute kaeke:

• kua lutu fano e tau mena po kua malona, po kua loga e tau koloa malolo
• kua lutu fano po kua malona e tau mena ne fakakite ko e matakavi fe a ia
• kua pakia pokua matakutaku lahi ke gahua e haau a manu lagomatai

Taute e taha palana

Taute e taha palana ke maeke ke hoko mo e mafola ka mole e lekua tupu fakalutukia. Kua lata ia koe ke fifili ko e heigoa haau ne maeke ke taute ke lagomatai ni a ko e kia koe mo e ko e heigoa e tau lagomatai haau ne manako ki ai to tupu, kua tupu mo e kua mole e lekua tupu fakalutukia.

Taute e taha fakamauaga he haau a tau manako fakatagata mo e haau a tau koloa ke lagomatai ke he tau manako nei he magaahio ka tupu e lekua fakalutukia. Maeke he lekua tupu fakalutukia ke hiki e haau a fahia ke fehagai mo e haau a takatakai kaina. Mahuiga lahi ke palana a koe ke lata mae magaaho haau ka hoko ke he tokolalo lahi e gahuahua ke he tino.

Iloa tonu kua mahani a koe mo e tau palana ke lata mae haau a gahuaaga, fale aoga poke tau mena ni ne mahani a koe ke api mau ai. Kaeke kua nakai fai fakatokatokaaga e haau a gahuaaga poke fale aoga ke lata mae tau tagata kulikuli, fakailoa ke he tau takitaki e haau a tau manako.

Talaga fakatagata e taha matakau lagomatai

Talaga e taha matakau he tau tagata ne maeke ia lautolu ke lagomatai a koe kaeke ke tupu e taha lekua fakalutukia, to hoko mai mua e magaaho kua manako lagomatai mai a koe ia lautolu. Ka fai lekua tupu fakalutukia, to liga lata ia koe ke ole ke moua e taha lagomatai ke taute e tau mena ne fa mahani ia koe ke taute tokotaha.

Ko e tau tagata fakamua ke lagomatai ka tupu e taha lekua fakalutukia ne fa mahani ko e tau katofia kaina, tau kapitiga, tau tagata leveki atu mo e tau kau ne gahua auloa mo koe. Kua lata ko e tau tagata nei ne fa mahani ke finaatu ke he tau matakavi ne haha i ai foki a koe.

Fano ke iloa e haau a tau katofia kaina. Feiloaaki e tau numela telefoni ke maeke ia mutolu ke matutaki kaeke ke tupu e taha lekua fakalutukia. Talaage ki ai e haau a palana ke lata mae tau lekua tutupu fakalutukia mo e huhu ko e heigoa ha lautolu a tau palana.

Aua neke tua ni ke he taha e tagata. Ko e tagata ia ne liga ke ai maeke ke matutaki kia koe poke ata he magaaho ka manako lagomatai a koe.

Ko e haau a tau tagata ke lago ki ai ne maeke ke lagomatai a koe ke taute ke mau ka tupu e taha lekua fakalutukia. Fakataitai, maeke a lautolu ke lagomati a koe ke fakakia ke he haau a kaina poke fale gahua ke iloa tonu kua haohao mitaki mo e hagahaga mitaki.

Talaga e taha kau ke felagoaki he tau matakavi oti ne lahi a koe ke api ai he haau a aho. Fakatutala mo e haau a kau nei hagaao ia ke he haau a palana ke lata mae taha mena ka tupu fakalutukia. Maeke he mena nei ke lagomatai e haau a kau lagomatai ke fakaako ke iloa e puhala mitaki ke lagomatai aki a koe mo e foaki atu foki e tau manatu foou ke manamanatu a koe ki ai.

Taute ke fakamahani e haau a palana mo e haau a kau lagomatai. Lalafi ki ai e Fakato hifo, Uufitia mo e Gega he magaaho ka to e mafuike mo e ko e fehola fefe kaeke ko koe he taha matakavi peau kula poke vai puke.

Fetaliaaki ko e matutaki fefe a mutolu ka tupu e taha lekua fakalutukia. To matutaki fefe a taha kia taha kaeke kua malona e tau laini kupega hila mo e telefoni?

Taute mo e haau a matakau ke fakakia fakamafiti atu kia koe kaeke kua fakailoa kia koe ke fehola.

Fakamooli kua fai a koe he tau koloa ne liga to manako a koe ki ai

Ka fai lekua kua tupu fakalutukia, to liga ke fai aho ka papa e tau puhalatu mo e tau falekoloa. Manatu ke fai a koe he tau koloa ke hoko ke he tolu e aho. Lalafi ki ai e tau vai fakamalolo tino poke tau lakau fakaaoga pauaki ne kua lata tonu a koe ke fai.

• Kaeke kua lata a koe ke tuku he filisa e haau a vai fakamalolo tino, taute ke fai puhala moua hila kehe poke taha faga filisa foki.
• Tui e taha taumaulima pauaki ne tohia ai haau a matematekelea ke he tino poke taha gagao ne ha i ai.
• Onoono fakamahino ko e heigoa e haau a tau koloa kua lata ke moua. Toka e tau koloa lagomatai i loto he kato lagomatai neke kua lata ia koe he fano fakamafiti.
• Kaeke kua fano fenoga a koe, fakailoa ke he takitaki he hotela poke motela e haau a tau manako kaeke ke tupu e taha lekua fakalutukia.
• Iloa ko e fano a koe ki fe ke moua e lagomatai kaeke kua tua lahi a koe ke he tau masini ke fakaloaloa e haau a moui poke taha tuluiaga ne ligaliga ke nakai gahua he magaaho ka tupu e lekua fakalutukia.
• Kaeke ke fai kai kehe a koe poke nakai lata a koe mo e falu a tau mena kai, fakamooli kua fai kai lahi a koe ke hoko ke he tolu e aho. Kua lata foki ia koe he lalafi e tau mena mo kaikai ke he haau a kato lagomatai mo e tuku foki e tau kai he mena ka fakapotopoto ki ai ne nakai popo vave, mo e hagahaga mitaki ke kai.
• Kaeke ke nofo a koe mo e gagao iniini poke fai lekua ke he haau a fafagu, tuku e tau pamata ne puipui mai he efu (kua fuafua ko e P2 poke N95) he haau a kato lagomatai. Ko e tau lekua tutupu fakalutukia tuga e tau mouga pa mo e tau mafuike ne uka atu ke moua e fafagu mitaki.